Ik ben geboren in Regensburg in Duitsland op 15 augustus 1949, start Andreas. Lang heb ik daar niet gewoond, want even later zijn mijn ouders verhuisd naar Schongau in Beieren tegen de Oostenrijkse grens. Mijn ouders waren Polen uit Warschau die in de oorlog gedeporteerd waren naar een werkkamp omdat ze in het verzet zaten. Verzet tegen de Duitsers en de Russen. De broer van mijn moeder is zelfs gefusilleerd door de Duitsers. Na de bevrijding durfden ze niet terug omdat Polen door de Russen bezet was en zijn ze in Duitsland gebleven. We woonden in een klein appartementje in een gemeenschap met verschillende nationaliteiten zoals Polen, Oekraïners, Joegoslaven…

Mijn vader was in Polen brandweerman in Warschau, maar na de oorlog kon hij aan de slag als vrachtwagenchauffeur bij het Amerikaanse leger, dat in die jaren Duitsland bezette. Daardoor hadden we het financieel iets beter dan onze buren. Kleuterschool heb ik nooit gevolgd, want in die jaren waren dat privéscholen en die konden mijn ouders niet betalen. Mijn schoolcarrière ben ik dus in het eerste leerjaar begonnen.

En dan komt het fameuze jaar 1959, gaat Andreas verder. ‘Jeugd zonder Land’ was een internationale vereniging die een deugddoende vakantie wilde bezorgen aan kansarme kinderen bij gastgezinnen. Dat jaar kwam er een groep van 538 kinderen uit Duitse vluchtelingenkampen naar België en ik was een van hen, vertelt Andreas. Met een nachttrein arriveerden we in Gent-Sint-Pieters en daar stonden de gastgezinnen ons op te wachten. Alleen ik werd niet opgehaald. De zusters van de kolonie uit Sint-Maria-Lierde kwamen me dan ophalen met een taxi.
Ik kwam dus in een kolonie terecht en dat beviel me daar helemaal niet. Ik schreef direct een brief naar huis om mijn ouders te vertellen hoe slecht het was in België. Een brief die trouwens nooit is aangekomen, voegt Andreas eraan toe.

Keerpunt

Ik had een overlijdensbericht gestuurd naar de familie D’heer en naar de broer van mijn moeder in Warschau. Mijn nonkel mocht niet naar de begrafenis komen, het IJzeren Gordijn was er. Op de avond voor de begrafenis arriveerden Jean De Geest, Cyriel D’heer en Hugo Bosteels, de man van Louisa, in Schongau. Dat trof me echt, bekent Andreas.

Na de begrafenis trokken ze alle drie naar de bevolkingsdienst om te bekijken wat er met mij en mijn zus Magda moest gebeuren. Ons Magda was toen 8 jaar en heel de periode dat mijn moeder ziek was, was ze opgevangen geweest in een kolonie.

Ze mochten mijn zus meenemen naar België als ik ook de toestemming gaf. Ik moest daar niet lang over nadenken, ik zag echt geen andere oplossing. Zo bleef ik alleen achter in Schongau, want ik moest mijn studie nog afronden.

Sinds mijn moeder ziek geworden was, kreeg ik in de drukkerij, ook al was ik nog op leercontract, de volle wedde van drukker en dat vond ik heel schoon van mijn baas. In de meimaand van dat jaar ben ik enkele dagen naar Zele gekomen voor de eerste communie van mijn zus.

Eind juli 1966 had ik mijn drukkersdiploma op zak en op 17 september ben ik verhuisd naar Zele. Dat was eerlijk gezegd zowel voor ons als voor mijn pleegouders een serieuze aanpassing. Jean en Clementine waren pas laat getrouwd en kinderloos gebleven. Ze hebben ons nooit geadopteerd, we zijn pleegkinderen gebleven, daarom hebben we ook de naam Kozlowski behouden. Jean heeft achteraf wel gezegd dat hij niet wist welk vlees hij in de kuip zou hebben.

Jean en Clementine hadden dus twee kinderen gekocht met kousen en schoenen aan. Dat zeiden ze dikwijls, lacht Andreas, maar wij tweeën zijn hier echt met ons gat in de boter gevallen. In vergelijking met Duitsland was dat hier het landeke van belofte, we hadden meer luxe. Jean had een auto, een tv en ga zo maar door. Dat was iets waar we in Schongau enkel van konden dromen. Mijn zus is op internaat gegaan in Wachtebeke en later in Zaffelare voor haar middelbare studies. Zij leerde ook sneller Nederlands dan ik, ik heb lang Nederlands gesproken met een mix van Duitse woorden en ook die Duitse tongval ben ik nooit echt kwijtgeraakt. Magda zei van in het begin ‘ma’ en ‘pa’, bij mij heeft het een jaar geduurd. Op een verjaardagsfeest van Jean vroeg ik hem of ik hen ‘pa’ en ‘ma’ mocht noemen. De man kreeg de tranen in de ogen en zei: ‘Dat is de schoonste cadeau, die ge me kunt geven!’

Via een collega van mijn ma had ik onmiddellijk werk gevonden in drukkerij D’hauwer in Dendermonde. De werksfeer was daar niet al te best en na anderhalf jaar vond ik een andere job bij drukkerij Bruyninckx & Roose ook in Dendermonde en daar heb ik gewerkt tot ik op 60 jaar met pensioen ging. In de jaren tachtig heb ik op vraag van mijn baas een driejarige opleiding gevolgd aan het Hoger Instituut voor Grafisch Onderwijs in Gent. Drie jaar lang iedere zaterdag naar school, dat was behoorlijk zwaar. We zijn gestart met 14 man en 4 hebben de rit uitgereden, waaronder ik.

Van toen ik in Zele arriveerde, leerde Jean me Nederlands met zo’n speciale cursus. Als bestuurslid van de harmonie Kunst Adelt zag hij in de muziek een ideale gelegenheid om me op den Heikant te integreren.
Ik leerde dus notenleer bij meester Ghysels en als instrument kreeg ik een trombone met pistons. In die jaren repeteerde de harmonie nog op zaterdagavond.

Op een bepaald moment hebben de jonge muzikanten gevraagd om de repetitie te verleggen naar een andere dag, maar daar wilde de oude garde niet van weten. Zaterdag was hun uitgangsdag: repeteren en daarna kaarten met het nodige gerstenat. Toen ik de danscursus bij Georges Verhoeven ging volgen, en dat was ook op zaterdag, was het uit met mijn muzikale carrière.

Andreas en Maritta hebben twee dochters. In 1974 is ons eerste kindje doodgeboren. De navelstreng zat rond het kopje gewikkeld en het jongetje is tijdens de bevalling gestorven door zuurstofgebrek. Hij is heel toevallig geboren op dezelfde dag dat mijn vader gestorven is, zegt Andreas. We hebben veel verdriet gehad en het was een zware dobber voor ons.

In 1976 is ons Els dan geboren en vier jaar later, in 1980, ons Kristien.

Als kind had ik het statuut ‘stateloos’. Dat betekent, zegt Andreas, dat je geen nationaliteit hebt, geen land waar je bepaalde rechten had. Toen ik in België kwam, zeiden ze me dat je 10 jaar in een land moest wonen vooraleer je de nationaliteit kon aanvragen. Bij ons huwelijk heeft Maritta uitdrukkelijk moeten verklaren dat ze Belg wou blijven, zo niet was ze ook stateloos geworden.
Toen wij onze bouwpremie aanvroegen kregen we een negatief antwoord omdat ik stateloos was. Via iemand die thuis was op het ministerie hebben we dan toch een achterpoortje gevonden door die premie aan te vragen onder het statuut van politiek vluchteling. Het ging tenslotte toch over een bedrag van 150 000 frank (3750 euro). Dat lijkt misschien niet veel, vult Maritta aan, maar in die tijd was dat een serieus bedrag als je weet dat ik toen 9000 frank per maand verdiende.
In 1977 heb ik mijn aanvraag ingediend om Belg te worden. Een politieagent kwam toen de meest onnozele vragen stellen en daarna werd ik opgeroepen door de substituut in Dendermonde.

Onze babbel zit er op.
En hoe kijk je op dat alles terug? vraag ik Andreas.
Ik krijg het nog altijd moeilijk als ik mijn verhaal vertel, antwoordt hij. Met vele vluchtelingen die ik toen gekend heb, is het niet zo goed gelopen. Velen zijn in de miserie, in de drugs beland. Ik heb chance gehad, ik ben met mijn gat in de Heikantse boter gevallen.

Als dat gezin me toen had opgehaald, als Louisa er niet was geweest, had ik hier niet gezeten. Ik ben Louisa en haar familie enorm dankbaar om wat zij voor mij gedaan hebben en dat ik zo twee pleegouders, Jean De Geest en Clementine Nieuboer, gevonden heb. Twee mensen met een gouden hart. Ook de Heikantenaars en de Zelenaars draag ik in mijn hart, want ook zij hebben ertoe bijgedragen dat Zele echt mijn nieuwe heimat werd.

Ik neem afscheid van Andreas en Maritta.
Andreas, bedankt voor je mooi verhaal! Het ga je goed!

Mark De Block
7-I-2018